Rajendra Kumar Moktan

Mr. Rajendra Kumar Moktan
Director, Gauri Shankar Thanka Painting & School
Thanka Business Entrepreneur Award 2022 DUBAI

थाङ्का व्यवसायी मोक्तानको अनुभव ः मेहनत र इमान्दारिता नै सफलताको कडी

जीवनमा सफल हुन धेरै पढेर एकै चोटी धेरै कमाउनुपर्छ भन्ने छैन । मेहनत र इमान्दारिताका साथ निरन्तर लागिपरे सफल भइन्छ भन्ने उदाहरण हुन थाङ्का व्यवसायी राजेन्द्र कुमार मोक्तान ।
विसं २०३९ सालमा रामेछाप जिल्लाको साबिक हिलेदेवी गाउँ बिकास समिति वडा न.३, हाल सुनापती गाउँ पालिका वडा न. ३ मा जन्मेका उनी आमा मोति तामाङ र बुबा बकान सिंह तामाङका सुपुत्र हुन । मोक्तानको परिवारमा चार दाजुभाई र दुई दिदी बहिनी रहेका छन भने उनी कान्छो छोरा हुन । उनले श्रीकृष्ण प्राथमिक विद्यालयमा प्राथमिक शिक्षा र पशुपति मा वि बाट २०५७ सालमा एसएलसी सम्मको अध्ययन गरे ।

एसएलसी दिएर काठमाडौँमा आएका उनी आर्थिक अभावका कारण उच्च शिक्षा लिन सकेनन । तर हिम्मत भने कहिले हारेनन । कर्मशिल स्वभाव र वाध्यताका कारण गाउँ बाट पायल चप्पल वर्ष दिनसम्म धसारेर काम खोज्दै भौँतारिएको उनी स्मरण गर्छन । कहिले घर बनाउने, कहिले घरमा रङ लगाउने, सेक्युरिटी गार्डको काम र अरु ज्यालादारी काम गरेर छाक टारेका दुखमय दिनहरु उनका स्मरणमा ताजै छन ।

त्यो बेलामा जसरी हुन्छ जीवन परिवर्तन गर्नुपर्छ भनेर भारतको जम्बुकास्मिर र मलेसिया जस्ता देशमा मजदुरीको लागि २०६० सालमा मलेसिया गएर जीवनको बाटो पनि खोजे । तर जति विदेशमा काम गरे पनि स्वदेशमै केही नगरेसम्म जीवन सुध्रिंदैन भन्ने लागेर २०६३ सालमा स्वदेश फर्किए । विदेशमा हुँदा पनि दैनिक काममा मात्र ध्यान नदिई साप्ताहिक पत्रिकामा पनि पत्रकारिता काम गरे । विसं २०६३ सालमा देश फर्केर देशको राजनीतिक धारमा प्रवेश गरे । पार्टीमा लागेर समाजसेवा गर्छु भन्दा आफू सङ्ग भएको पैसा सबै सकियो, ऋण थुप्रियो । अब केही नगरी बाँच्न सकिन्न भन्ने लागेपछि अवसर खोज्न थाले । आफ्नो दाइको थाङ्का चित्र बनाउने र बेच्ने काममा केही गर्न सकिन्छ कि भनेर सघाउन थाले । दाजुको व्यवसायमा सघाउँदै व्यवस्थापनको काम थाले । आफ्नै आस्था र संस्कारसँग जोडिएको त्यो काम उनलाई फाप्यो ।

दिनभरी काम गरेर राजधानीको ठमेल बजामा लगेर बेच्नुपथ्र्यो । त्यही पैसाले हरेक दिनको कामको खर्च र परिवारको गुजारा चलाउँथे उनी । आर्थिक अवस्था कमजोर भएकै कारण ठूलो थाङ्का बनाउन नसकेको उनी सम्झन्छन ।
परिवारका सदस्यबाट सुरुवात भएको थाङ्का व्यवसायमा अहिले ४६ जनाले रोजगार पाएका छन । मेहनत गरे कुनै पनि पेसामा इमान्दार भएर कमाउन सकिन्छ भन्ने विश्वास उनी व्यक्त गर्छन ।

अहिले गौरीशंकर थाङ्का पेन्टिङ एण्ड स्कुलको नाममा उनको थाङ्का उद्योग छ । बुद्धिष्ट समुदायको आस्थासँग जोडिएको थाङ्का चीन, हङकङ, जापान, ताइवान, भारत, अमेरिका र थाइल्याण्ड लगायतका देशहरुको आस्थाको केन्द्र गुम्बामा टास्न र अन्य युरोपियन मुलुकमा सजावटका रुपमा सजाइने गरिन्छ । ति देशहरुबाट माग आएपछि कारखानामा थाङ्का निर्माण गरिन्छ र अडर बमोजिम विदेशी आफैँले लिएर जान्छ । यसले उनको परिवारको व्यवसायमात्र चलेको छैन देशलाई वैदेशिक मुद्रा आर्जनको स्रोत पनि उहाँको व्यवसाय बनेको छ । पैसा छैन भनेर बस्नुभन्दा पनि मेहनत गरेर व्यवसायलाई यहाँसम्म ल्याइपुर्याउन सकेकोमा उहाँ गर्व गर्नुहुन्छ । पछिल्लो सयम हङकङ सिंगापुर, थाइल्याण्ड, जापान, कोरिया, इजरायल, मलेसिया, जर्मनलगायत विभिन्न देशहरुमा हुने प्रदर्शन मेलाहरुमा नेपालको थाङ्का प्रदर्शनी र बिक्रीका लागि लाने गरिन्छ ।

उनी अहिलेको अवस्थामा सानो लकेट पाँचदेखि दशहजार रुपियाँ मूल्यदेखि २७ लाख रुपियाँसम्मको थाङ्का बिक्री गर्छन । थाङ्का बनाउन सहज छैन । यो बनाउँदा एउटै व्यक्तिले सबै काम गर्नेभन्दा पनि त्यसमा देखिने आकृति, रंगरोगन र सुनको जलप लगाएर सजाउने काम फरक फरक व्यक्तिले गर्छन । थाङ्काको स्केच बनाउने र अन्तिम फिनिसिङको काम उहाँको दाजु अभय मोक्तानले गर्छन । अन्य चरणवद्ध रुपमा काम गर्दा एउटा थाङ्का पुरा गर्न पाँच जना कालिगड जुट्दा झण्डै तीन महिना समय लाग्ने उनी सुनाउँछन ।

थाङ्का बनाएरै महिनाको खर्च सबै कटाएर पाँचदेखि सातलाख रुपियाँ नाफा गर्न सकिने उनको अनुभव छ । मानिसको महात्वाकांक्ष कहिले पनि पुरा हुँदैन । उनका अनुसार हिजो ठमेलको बजारमा भर पर्ने गरेकोमा अहिले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पुगिसकेको छ । ‘सन्तुष्टीको कुरा गर्ने हो भने हिजो दश,बीस हजार भए पनि पुग्थ्यो । आज सत्ताइस लाख कमाए पनि पुग्दैन । व्यवसाय बढाउन र धेरैलाई रोजगारी दिएर धेरै देशमा व्यापार फैलाउने सोच कायमै छ उनले भने ।
भविष्यमा समाजसेवा गर्दै राजनीतिक यात्रामा लाग्ने योजना उनको छ । गाउँमा एउटा नमूनाको रुपमा कृषि फर्म र गाउँमै रोजगारिको लागि थाङ्काको विस्तार गर्ने सोच पनि उनको छ । विगतका दिन निकै कठिनताका साथ बच्चाको स्कुलको शुल्क दिन नसके पनि अहिले धेरैको परिवार पाल्न सक्ने अवस्थामा पुग्नु सन्तोषको कुरा भएको उनी बताउँछन ।

उनलाइ २०७५ सालमा नागरिक एकता समाज द्वारा राष्ट्रिय सेवा सम्मान २०७४ प्रदान पनि गरेको थियो । कोभिड महामारीका कारण लक डाउनको समयमा धेरै थाङ्का उद्योगहरु बन्द भए । तर आफ्नो उद्योग एक दिन पनि बन्द नभएर काम गर्न सकेकाले घाटा बेहोर्नु नपरेको उनको अनुभव छ । उनी अहिले २०२२ नोभेम्बर १६ देखि २० सम्म जर्मन र लन्डनमा हुने प्रदर्शन मेलामा जाने तयारी गर्दै छन ।